دانشنامه

               جوهر نمک 

نام ماده :   سودای شستشو ( washing soda )

نام تجاری :  کربنات سدیم  ( Sodium carbonate )

سایر اسامی :   سنگ قلیا ، جوهر نمک

تاریخچه :

کربنات سدیم با نام های washing soda, soda crystals or soda ash نیز شناخته می شود. فرمول شیمیایی آن Na₂CO₃ و نمک سدیم اسید کربونیک است. کربنات سدیم دارای یک بنیان آنیونی CO₃^-2 و دو بنیان کاتیونی Na⁺است. این ماده معمولا به شکل کریستال های هپتا هیدرات است که به سهولت به فرم پودر سفید مونو هیدرات در می آید و برای افراد خانواده با نام نرم کننده آب (کاهش دهنده سختی آب) معروف است. این ماده دارای طعم قلیایی خنک است و از خاکستر بسیاری از گیاهان قابل استحصال است.

مصریان باستان شکل طبیعی نمک قلیایی ترکیبی شامل سدیم کربنات دکا هیدرات و سدیم بی کربنات را استفاده می کردند. این نمک قلیایی را به عنوان صابون شستشو بکار می بردند.
 در سال 1791 شیمیدان فرانسوی نیکلاس لبانس کربنات سدیم را به شکل امروزی تهیه نمود. جان دوییت و آستین چرچ اولین کارخانه سودای آشپزی را از بی کربنات سدیم و دی اکسید کربن احداث کرده اند.

موارد مصرف :

صنایع نفت ، صنایع شوینده ، شیشه و بلور ، ساخت سیلیکات و سولفور سدیم ، پاک کننده ها و صنایع شیمیایی

اطلاعات ایمنی :

بلعیدن این ماده به مقدار زیاد خطرناک است. بوکردنِ آن ممکن است سبب سوزش بینی یا گلو شود. در اثر تماس با پوستهای حساس ممکن است باعث خارش یا سوزش پوست شود. در اثر تماس با چشم ممکن است سبب ایجاد سوزش و سرخی در چشم شود.

ترکیب جوهرنمک و سفیدکننده هایی مانندوایتکس برای نظافت منازل -دستشویی و حمام- بسیار کشنده است.از ترکیب جوهر نمک و وایتکس، گاز کلر متصاعد می‌شود و کلر هم به اسید کلریدریک تبدیل می‌شود. کسانی که در معرض استنشاق این ترکیب قرار می‌گیرند، با علایمی مانند آسم، تنگی نفس و خس‌خس سینه مواجه می‌شوند که با درمان دارویی به طور موقت برطرف می‌شود، اما به مرور زمان این علایم در آن ها باقی می‌ماند و هیچ وقت بهبودی کامل حاصل نمی‌شود و باید به طور مداوم از دارو استفاده کنند.

محصولات خانگی خطرناک (مانند لوله بازکن، جوهر نمک، محلول سفید کننده و لک بر، مواد شوینده، گاز پاک کن، داروها و دیگر مواد شیمیایی) باید در بسته بندی اصلی آنها و با درب بسته نگه داری شود. همچنین باید از قرارگیری ظروف حاوی مواد شیمیایی در کنار مواد غذایی خودداری شود.

موضوعات مرتبط: علوم تجربی

امواج لرزه ای

موجهای لرزه ای

بطور کلی پس از اینکه در داخل زمین زلزله ای به وجود آمد و انرژی زمین آزاد شد، این انرژی آزاد شده به صورت امواج ارتعاشی در کلیه جهات منتشر شده و انرژی زلزله را با خود منتقل مینمایند. امواج زمین لرزه با توجه به حرکتشان در داخل یا سطح زمین به دو دسته "امواج داخلی یا پیکری[1]" و "امواج سطحی[2]" تقسیم میشوند.

امواج داخلی یا پیکری دسته دیگری از امواح لرزه ای هستند که در درون زمین حرکت کرده و در تمامی جهات منتشر می­شوند و با سرعتی بیش از موجهای سطحی حرکت می­نمایند. امواج داخلی نیز به دو گروه امواج طولی یا اولیه و امواج عرضی یا ثانویه قابل تقسیم هستند.

امواج سطحی بیشترین انرژی ناشی از تکانهای کم عمق را دارا بوده و عامل اصلی خرابی­های ناشی از زمین لرزه بخصوص در مناطق مسکونی میباشند. این گروه از امواج پس از تداخل موجهای داخلی در امتداد حدفاصلها، شروع به ارتعاش کرده و عمق نفوذ محدودی دارند، از این رو همواره در نزدیکی سطح های ناپیوستگی متمرکز میشوند. بدین جهت در محیطهای همگن موجهای سطحی نخواهیم داشت. این امواج که به نامهای موجهای محدود شده و یا موجهای هدایت شده نیز معروفند خود به گروههای مختلفی چون "موج لاو[3]" و "امواج ریلی[4]" تفکیک میگردند.

این امواج توسط ویژگیهایی چون سرعت، دامنه، طول موج، دوره تناوب و فرکانس از یکدیگر تمییز داده میشوند.

در زیر به تفصیل به بررسی این چهار نوع موج می­پردازیم:

1- امواج تراکمی P یا اولیه[5]

امواج تراکمی از همه محیطهایی که توان تحمل فشار را دارند از جمله گازها، جامدات و مایعات عبور می­کنند. ذراتی که تحت تاثیر موج P قرار میگیرند در جهت انتشار موج به جلو یا عقب نوسان میکنند. در صورتی که بخشی از یک فنر را جمع کرده و به طور ناگهانی رها کنیم، فشردگی تمام طول فنر را طی خواهد کرد تا به انتهای آن برسد. در این مثال فنر در راستای حرکت موج به ارتعاش درآمده است که بسیار شبیه به نحوه انتشار امواج P است. دلیل نامگذاری این امواج به نام امواج اولیه سرعت بالای این امواج میباشد، چرا که اولین موجی که از زلزله احساس میشود امواج P میباشد. این امواج با وجود سرعت بالای انتقال، چون بسیار سریعتر از سایر امواج دیگر میرا میشوند (یعنی انرژی خود را از دست میدهند) باعث ایجاد خرابی زیادی در زلزله نمیشوند.

2- امواج برشی S یا عرضی[6]:

این امواج تنها در محیطهایی که میتوانند در برابر تغییر شکل جانبی مقاومت کنند - مانند محیطهای جامد - منتشر میگردند. این امواج در مایعات و گازها نمیتوانند منتقل شوند. در صورتی که یک طناب را به دیواری متصل کرده و سر دیگر آن را در دست گرفته و به صورت قائم حرکت دهیم، در طناب موجی ایجاد میشود شبیه امواج S میباشد. در این امواج ارتعاش ذرات محیط عمود بر جهت حرکت موج میباشد (همانطور که مثال طناب دیده میشود، موج در امتداد طول طناب حرکت میکند در حالی که ذرات طناب در جهت عمود بر طول طناب ارتعاش میکنند).

3- امواج رایلی LR

این امواج به نحو خاصی حرکت می­کنند. بدین ترتیب که حرکت ذرات در امتداد مدارهای دایره ای (یا بیضوی) صورت میگیرد. درست مانند حرکت امواج در سطح اقیانوس البته جهت حرکت دایره ها برخلاف حرکت امواج اقیانوس است به عبارتی حرکات ذرات سنگ، مدار بیضوی پسگرد را در صفحه قائمی به طرف منشاء زمین لرزه طی میکنند.

4 - امواج لاوLQ

حرکت زمین توسط موج لاو، تقریبا شبیه موج S است با این تفاومت که ذرات ماده به موازات سطح زمین و در جهت عمود بر انتشار موج حرکت کرده و ذرات در صفحه قائم حرکت ندارند. انتشار این امواج مانند تکانهایی است که بر اثر حرکت طناب به سمت چپ یا راست ایجاد میشود. موجهای لاو قدری سریعتر از امواج رایلی حرکت کرده و زودتر بر روی لرزه نگاشت ظاهر میشوند.

 

---

[1] Body waves

[2] Surface Waves

[3] Love Wave

[4] Rayleigh Wave

[5] Primary Waves

[6] Shear Waves or Secondary waves