تغییرات ماده

بخش دوم - تغییرات ماده

مواد تغییر می کنند:
مواد مختلف یعنی عنصرها، ترکیب ها و مخلوط ها همیشه به یک صورت باقی نمی مانند و ممکن است تغییر کنند و می دانیم که همه مواد از نظر رنگ، حجم، بو، سختی و نرمی با هم متفاوتند و علی رغم این تفاوت ها پاره ای از مواد به هم شبیه اند.


شباهت های مواد عبارتند از :
1- همه مواد حجم دارند.
2- همه مواد وزن دارند.
3- ماده ی تشکیل دهنده همه مواد جرم آنها را تشکیل می دهد.
4- همه مواد از مولکول تشکیل شده اند.
5- مولکول همه مواد از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده است.

متغیر فیزیکی و تغییر شیمیایی
در بعضی تغییرات، جنس ماده عوض نمی شود، یعنی ماده به ماده دیگری تبدیل نمی گردد. به این گونه تغییرات، تغییرات فیزیکی گفته می شود. مانند تبخیر آب و ذوب شدن یخ. در گروهی دیگری از تغییرات، خاصیت های ماده به کلی تغییر می کند. یعنی یک ماده به ماده دیگری تبدیل می شود. به چنین تغییراتی تغییرات شیمیایی گفته می شود. مانند پختن غذا، زرد شدن برگ درختان.

تغییر فیزیکی (آزمایش جوشانده آب، یخ زدن آب در فریزر)
وقتی آب بخار می شود، مولکول آن تغییر نمی کنند، بلکه فاصله آنها از هم زیاد می شود و مولکول ها در هوا پراکنده می شوند تبخیر، یک تغییر فیزیکی است. اما اگر نان را روی حرارت بگیریم تا سیاه شود، دیگر نان نیست بلکه تغییر شیمیایی کرده و ماده دیگری به وجود آمده و مولکول های نان تغییر نکرده اند. آهن یک عنصر است. اگر یک وسیله آهنی را در هوای مرطوب بگذارید، دچار تغییر شیمیایی می شود زیرا در هوا، اکسیژن وجود دارد. این ماده که در اثر این تغییر شیمیایی به وجود آمده رنگ آهن نامیده می شود که به آن اکسید آهن می گویند. اکسید آهن یک ترکیب است. برای اینکه ماده ای تغییر کند مدتی زمان لازم است که گاه می توان مدت آن را پیش بینی کرد.

پرسش های بخش 2
در جای خالی کلمات مناسب بنویسید.

1- تغییر رنگ و بوی مواد غذایی برای ما مضر است.
2- در تغییر شیمیایی مواد، جنس آن عوض می شود.
3- برای اینکه ماده ای تغییر کند باید زمانی از آن بگذرد.
4- نام علمی زنگ آهن اکسید آهن است.
5- دوره آب در طبیعت، نتیجه تغییرات فیزیکی است.
6- هر نوع سوختن مواد یک تغییر شیمیایی است.

سؤالات تشریحی
1- مواد از چه ساخته شده اند؟ و به چه حالت هایی وجود دارند؟

از مولکول ساخته شده اند و به حالت های جامد، مایع و گاز هستند.

2- ترکیب چیست؟

وقتی اتم های تشکیل دهنده ی ماده ای یکسان نباشد به آن ماده ترکیب می گوئیم.

3- از مواد زیر کدام ترکیب و کدام عنصر است؟

آب: ترکیب
سنگ: ترکیب
اکسیژن: عنصر
چوب: ترکیب
نقره: عنصر
شیشه: ترکیب

4- مواد در چه خواصی مشترک هستند؟

همه مواد وزن، حجم و جرم دارند.

5- در چه صورت ماده تغییر فیزیکی پیدا می کند؟

در صورتی که مولکول هایش تغییر نکند و به ماده دیگری تبدیل نشود.

6- عنصر در اثر تغییر دما تغییر فیزیکی پیدا می کند یا تغییر شیمیایی؟

تغییر فیزیکی پیدا می کند. یعنی به ماده دیگری تبدیل نمی شود فقط تغییر حالت می دهد.

7- وقتی غذا فاسد می شود چگونه تغییری در آن ایجاد می شود؟

تغییر شیمیایی ایجاد می شود.

8- وقتی شیر فاسد می شود و می برد چه تغییری صورت می گیرد؟

تغییر شیمیایی پیدا می کند

9- اکسید آهن چیست؟

ترکیبی است از اکسیژن و آهن که به آن زنگ آهن هم می گوئیم و به رنگ قهوه ای است و به محکم بودن آهن نیست.

10- فرق آهن و اکسید آهن چیست؟

آهن عنصر است و اکسید آهن ترکیب. آهن خاکستری رنگ استولی اکسید آهن قهوه ای و محکم است.

بخش سوم - ماشین ها

آموختیم که وقتی جسمی را می کشیم یا حرکت می دهیم، به آن نیرو وارد می کنیم و بدون وارد کردن نیرو، نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم. تعداد نیرویی که برای انجام کارها ی مختلف صورت می گیرد با هم فرق دارد.

بشر برای انجام و حرکت اجسام سنگین از فکر خود بهره می گیرد تا از وسیله و ابزاری بهره برد که بتواند هر کاری را آسان تر انجام دهد. ابزاری که استفاده از آنها باعث می شود تا کارها آسان تر انجام شود ماشین نامیده می شود. ماشین ها ممکن است ساختمانی پیچیده داشته باشند و یا ساختمانی ساده داشته باشند مانند قرقره، سطح شیب دار، اهرم و غیره.

اهرم چیست؟
اهرم ها نوع دیگری از ماشین های ساده هستند که با آنها می توانیم کارها را آسان تر انجام دهیم. با کمک اهرم می توان چیزهای سنگین را آسان تر جابه جا کرد. اهرم ها شکل های مختلف دارند. در بسیاری از ابزارها و وسایل که ما استفاده می کنیم نوعی اهرم وجود دارد مانند اله کلنگ. هر اهرم سه قسمت دارد:
1- تکیه گاه
2- قسمتی که به آن نیرو وارد می کنیم
3- قسمتی که اهرم بر جسم نیرو وارد می کند. تکیه گاه ممکن است بین دو قسمت دیگر قرار گیرد. به طور کلی در وسایل مختلف محل تکیه گاه تغییر می کند.


سطح شیب دار:
سطح شیب دار نیز ساختمان ساده ای دارد که با استفاده از نیروی کشش زمین اجسام سنگین را به طرف پائین می کشد. نوعی سطح شیب دار سُرسُره است.


ماشین چیست؟
به وسایلی مانند اهرم و سطح شیب دار که انجام دادن کارها را آسان تر می کند ماشین گفته می شود. بعضی ماشین ها ساده اند مثل قرقره، پیچ گوشتی و غیره. ساختمان بعضی از ماشین ها پیچیده است. هر ماشین از به هم پیوستن ماشین های ساده صورت می گیرد. مانند ماشین لباسشوئی و چرخ گوشت.

ماشین ها نیروی خود را از کجا به دست می آورند؟
گفتیم که برای به حرکت در آوردن اجسام نیرو لازم است. گاهی این نیرو را توسط انسان تأمین می کنند مانند کارگری که سطل پر از قیر را به بالا می برد. و گاهی تنها نیروی ماهیچه ما کافی نیست به همین دلیل باید به فکر منابع دیگر نیرو باشیم.

استفاده از انرژی الکتریکی
انرژی الکتریکی از مهم ترین انرژی هاست. به وسیله ای که انرژی الکتریکی را به انرژی حرکتی تبدیل می کند موتور الکتریکی می گویند. اگر موتور الکتریکی را به جریان برق وصل کنیم می تواند اجسام را به حرکت در آورد. مانند آرمیچر، چرخ گوشت و سشوار فیزیک موتور الکتریکی است.

پرسش های بخش 3
در جای خالی کلمات مناسب بنویسید.

1- هر چه طول سطح شیب دار کم تر باشد، برای بالا بردن جسم نیروی بیشتری نیاز داریم.
2- ما از انرژی الکتریکی برای تولید نور و گرما و حرکت استفاده می کنیم.
3- همه وسایل الکتریکی دارای موتور الکتریکی نیستند.
4- از موتورهای الکتریکی ساده می توان به آرمیچر اشاره کرد.
5- پس اگر نیرو نداشته باشیم نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم.
6- یکی از انرژی هایی که در ماشین پیچیده مورد استفاده قرار می گیرد، انرژی الکتریکی است.

سؤالات تشریحی
1- در چه صورت جسمی که ساکن است حرکت می کند؟

وقتی که به آن نیرویی وارد شود.

2- ماشین چیست؟

به وسایلی که انجام دادن کارها را برای ما آسان می کند ماشین گفته می شود.

3- اهرم چیست و از چه قسمت هایی ساخته شده است؟

میله ای است که از آن برای بالا بردن اجسام استفاده می شود. تکیه گاه قسمتی که بر آن نیرو وارد می کنیم. قسمتی که اهرم بر جسم نیرو وارد می کند.

4- کدام قسمت از بدن ما مانند اهرم کار می کند؟

بازوها هنگام برداشتن بار سنگین، استخوان های پا هنگامی که با پا در توپ حرکت ایجاد می کنیم. در تمام این حرکات مفصل ها مثل تکیه گاه اهرم هستند و استخوان ها مثل میله های اهرم عمل می کنند.

5- سطح شیب دار چگونه حرکت دادن اجسام را آسان می کند؟

به وسیله نیروی کشش زمین اجسام سنگین را به طرف پائین می کشد.

6- ماشین های ساده را نام ببرید؟

قرقره ها، اهرم ها و سطح شیب دار.

7- در ساختمان ماشین های پیچیده چه چیزهایی استفاده می شود؟

از چرخ دنده ها و قطعه های گوناگون فلزی و ماشین های ساده.

8- موتورهای الکتریکی را شرح دهید؟

وسیله ای است که با جریان برق کار می کند و انرژی الکتریکی را به حرکت تبدیل می کند.

9- در چه صورت می توانیم موتور الکتریکی قوی تری بسازیم؟

هر چه تعداد سیم پیچ ها بیشتر باشد، موتور الکتریکی قوی تری درست می شود.