اگر صفحه کلید (کیبورد) رایانه ی شما دچار اشکال شده و یا می خواهید
کمی تنوّع داشته باشید
از قسمت استارت وارد Run شوید و حروف OSK را تایپ کنید و OK را بزنید .
حالا شما یک صفحه کلید مجازی دارید ؛
و می توانید تنها با موس روی این صفحه کلید کار کنید .
معماری و شهرسازی سنتی ایران؛بهرهگیری مؤثراز انرژی
این مقاله بر آن است به برخی از بومهای ایران مانند گرم و خشک، گرم و مرطوب و سرد بپردازد و راه حلهای معماری اندیشیده شده در آنها را از لحاظ تطابق آب و هوایی و حل مسئله انرژی تشریح کند.
۱) مقدمه
از متأخرترین مباحث مطرح در معماری، پایداری و طراحی مطابق با محیط است. پایداری محیطی حاصل نمیآید، مگر با هدایت فعالیتهای بشری به گونهای که منابع طبیعی برای آیندگان حفظ شود. پایداری محیطی بیشتر بر کاهش اتلاف انرژی در محیط، کاهش تولید عوامل مضر برای سلامت انسان و استفاده از منابع تجدیدپذیر تأکید دارد. در عین حال پایداری در زمینه معماری باید به سمت تدوین ضوابطی پیش رود که بر مصرف حداقل انرژی، استفاده از مصالح تجدیدپذیر، حفظ و تجدید انرژی بدون تولید آلودگی تأکید کند.
به رغم مطرح شدن مباحث پایداری در دنیای متأخر، عملاً تمامی این اصول توسط پیشینیان ما به کار گرفته میشد. معماران پیشین ناگریز از تکیه بر منابع طبیعی و انرژیهای پاک بودهاند که پایانناپذیرند. این بهرهگیری از طبیعت در سطوح مختلف ارتفاعی و از منابع گوناگون بوده است. در سطوح بالایی بنا، بادگیر را به کار میگرفتند تا از جریان هوا و باد و مکش ناشی از قوانین طبیعت بهره جویند. در طراحی سطوح همکف ابنیه، حیاطهای مرکزی تبلور حداکثر بهرهگیری از آب و خاک و گیاه همراه با سایهاندازی جدارههاست. در سطوح زیر همکف نیز به کارگیری فضاهایی همچون سردابها و شودانها با بهره بردن از ظرفیت بالای حرارتی خاک و گاهاً حضور آب در آنها، فضایی مطبوع و دلنشین را در اقلیمهایی با گرمای طاقتفرسا موجب میشدند. ولی مرور زمان و استفاده نامناسب از پیشرفتهای تکنولوژیک، منجر به فراموشی آن تکنیکها و کاربرد نامحدود از انرژیهای فسیلی تجدیدناپذیر شد.
یکی از سمبلهای معماری پایدار، معماری سنتی ایرانی است که به موضوعهای اکولوژیکی و کارایی انرژی، هم به لحاظ پایین بودن قیمت اولیه و هم به لحاظ پایین بودن قیمت جاری و کارکردی بنا، پاسخگو بوده است. این مقاله بر آن است تا چگونگی تطابق آب و هوایی و پاسخگویی محیطی ابنیه سنتی ایرانی را تشریح کند.
مسئله اصلی در معماری معاصر جهان امروز، قطع ارتباط میان معماری بومی و نیازهای مدرن است. ضروری است تا متدهای استفاده شده در دنیای قدیم را به منزله سمبلی از راهحلهای سبز یادآوری کرد و سپس، آنها را توسط پیشرفتهای تکنولوژیک عصر حاضر با دنیای جدید تطبیق داد. دلیل لزوم مرور راه حلهای گذشته برای تطبیق با شرایط سخت آب و هوایی، این است که معماری آن روزها حاصل پروسه متداوم معماری محلی بوده است که از نسلی به نسل دیگر در طی زمانی طولانی منتقل شده است و جایگاه و پیوستگی آنها توسط خطا و آزمایش طی صدها سال آزمایش میشد. سپس قطع ناگهانی این پروسه در نتیجه راه حلهای سریعتر و آسانتر فراهم شده توسط معماری مدرن، ما را وادار ساخت تا تمامی آن متدهای زیست محیطی را فراموش کنیم. زندگی در مناطق معتدل مشکل نیست، مشکل اصلی تطابقیابی با شرایط سخت آب و هوایی است. بدین منظور، این مقاله بر آن است تا به بررسی این راه حلها در سه منطقه با شرایط سخت آب و هوایی گرم و خشک، گرم و مرطوب و سرد بپردازد.
۲) راه حلهای آب و هوایی منطقهای در نواحی گرم و خشک و گرم و مرطوب ایران بدون کاربرد انرژیهای فسیلی
مطالعه نواحی گرم و خشک ایران نمایانگر مطابقتهای متعددی است که دامنهای وسیع از طراحی شهری، طراحی مساکن و انتخاب مصالح تا اجزای اضافه شده به ابنیه، بسته به شرایط گوناگون را شامل میشود. آنچه درپی میآید، اشارهای به برخی از این متدهای اتخاذی برای دستیابی به گرمایش و سرمایش بهینه و آسایش حرارتی انسان توسط طراحی خلاقانه شهری و معماری برای استفاده از انرژی طبیعی محیطی در دسترس است.
۲-۱) در طراحی شهری، پیوستگی و یکپارچگی ساختمانهای سنتی، بافت به هم فشرده شهر همراه با کوچههای باریک و نامنظم با دیوارهای بلند طرفین آنها منجر به ایجاد حداکثر سایه و حداقل تابش اشعه آفتاب شده است. این فضاها و عناصر، خنکی و تهویه را در فضاهای شهری برای تأمین آسایش فراهم میکند.
۲-۲) مسقف کردن پیادهراهها، ماکزیمم سایه را در سطح زمین ایجاد میکند که میتوان آن را در جایجای بافت شهری این مناطق ملاحظه نمود. راههای پوشیده شهری در آب و هوای گرم و خشک ایران "ساباط " نامیده میشود که به منظور خنک کردن عابران و سایهاندازی بر دیوارهای خانههای اطراف آن استفاده میشود. ساباطها یا صرفاً به صورت قوسی هستند که دیوارهای مجاور راهها را به هم متصل میکنند یا اینکه به دلیل واقع شده فضایی متعلق به یکی از خانههای مجاور در بالای کوچه شکل گرفتهاند.
۲-۳) در طراحای خانههای مناطق گرم و خشک، فضاهای محصور خانههای حیاط مرکزی، دارای حداکثر سایه هستند. در این خانهها تمامی اضلاع اطراف حیاط ساخته میشود تا محیطهای داخلی متنوعی برای دریافت نور و گرمای خورشید ایجاد شود. بسته به میزان در معرض نور آفتاب بودن، جوانب گوناگون حیاط میتواند در فصول گوناگون استفاده شوند. معمولاً بخشهای جنوبی به دلیل پشت به آفتاب بودن و داشتن حداکثر سایه، در تابستان استفاده میشوند. بخشهای شمالی نیز زمستان نشین نامیده میشوند، چرا که ساکنان در زمستانها به بخشهای شمالی نقل مکان میکنند. به عبارت دیگر، ساکنان این خانهها، فضای زندگی خود را در هماهنگی با تغییرات منطقهای و در مطابقت با فصول سال تغییر میدهند. علاوه بر اینکه راه حلهای دیگری نیز میتواند آسایش حاصل و سایه درون این حیاطهای مرکزی را افزایش دهند، مانند تجهیز تابستاننشین با بادگیر یا ساخت حیاطهای مرکزی درون زمین در بعضی مناطق کشور که "گودال باغچه " نامیده میشوند یا ساختن این حیاطها با فرمهای طویل و باریک، همراه با کاشت درختان و گلها دور حوضی کمعمق درون آنها.
۲-۴) درختان سبز در حیاطهای مرکزی سایه را افزایش میدهند و در نتیجه، موجب کاهش حرارت میشوند و علاوه بر آن، با تبخیر آب به وسیه درختان، رطوبت نسبی محیط نیز افزایش مییابد. این امر به خنکسازی فضاهای داخلی اطراف حیاط مرکزی کمک میکند، کما اینکه واتسون نیز اظهار داشته است، تبخیر توسط یک درخت به میزان یک میلیون BTU در خنکسازی هوا تأثیر میگذارد که معادل کارکردن یک وسیله تهویه مطبوع به مدت بیست ساعت در روز برای ۱۰ اتاق معمولی است[۲].
همچنین، انبوه گیاهان و درختان درون حیاطهای مرکزی به واسطه پایین بودن ظرفیت گرمایی ویژه هوا به عنوان سیستم خنککننده طبیعی عمل میکنند و برعکس، دیوارهای ضخیم محوطه حیاط مرکزی ظرفیت گرمایی ویژه بالایی دارد و به عنوان ذخیره کننده حرارتی عمل میکنند که سرما را در طی شب، ذخیره میکند و آن را به تدریج و در نیمههای روز که هوا گرم است آزاد میکند. بدین طریق ضخامت دیوارهای خشتی باعث میشود تغییرات کوچک در درجه حرارت نتواند تأثیرگذار باشد.
۲-۵) ضلع جنوبی خانهها که به طرف شمال قرار دارد و نور خورشید را دریافت نمیکند، در فصل تابستان استفاده میشود و "تابستان نشین " نامیده میشود. معمولاً این ضلع خانهها دارای ایوانهایی نیمه باز هستند که در معرض نور خورشید نیست و در سایه کامل قرار میگیرد و در عین حال، از هوای خنک حیاط مرکزی نیز استفاده میکند. اگرچه اغلب خانههای حیاط مرکزی در هر چهار طرف دارای ایوان هستند که بزرگترین آنها به طرف جنوب، "تالار " نامیده میشود و معمولاً حدود یک متر بالاتر از سطح حیاط است و بر روی زیرزمینی به نام "سرداب " قرار گرفتهاند
۲-۶) سرداب در خانههای ایرانی نواحی گرمسیری، زیرزمینی است که سقف آن ۷۰ سانتیمتر تا یک متر بالاتر از سطح حیاط مرکزی است و معمولاً در بخش تابستان نشین خانهها قرار گرفته است. پنجرهها مابین سطح حیاط و سقف سرداب هوای حیاط مرکزی را به سمت داخل سرداب هدایت میکنند و همچنین جویبار زیرزمینی یا قنات نیز که از این فضا عبور میکند، موجب خنک و مرطوب شدن آن میشود.
۲-۷) همچنین، معماران سنتی جزئیاتی را نیز در طراحایهایشان مانند فرورفتگیها و برآمدگیها در نماها لحاظ کردهاند که حداکثر سایه ممکن توسط آنها فراهم شود. از جزئیات دیگر لحاظ شده در طراحی این خانهها، "جانپناه " سقفها را میتوان نام برد. از آنجا که سقف ابنیه بیشترین مقدار انژری نور خورشید را در مقایسه با دیگر جوانب آن دریافت میکنند. گاهی اوقات در نواحی گرم ایران، "جانپناه " بامها به ۲ متر در ارتفاع میرسد که با ایجاد ماکزیمم سایه برای سقف، تابش حرارتی را به حداقل کاهش میدهد. اگر چه این جانپناههای بلند، مزایای دیگری نیز دارند، مانند ایجاد فضای خصوصی در بامها و محافظت پشتبامها از بادهای بیابانی که گرد و غبار زیادی همراه خود دارند.
۲-۸) "شوادان " نوع دیگری از زیرزمینهایی است که معمولاً ۹ تا ۱۱ متر عمق دارند و نور آن از طریق سوراخهای کوچکی به سمت حیاط تأمین میشود. در عمق بیشتر از ۶ متری، دمای زمین ثابت و مساوی با دمای متوسط سالانه منطقه است. بنابراین شوادانها از حرارت بالای بیرونی تبعیت نمیکنند و بیشتر اوقات در مناطق گرم و مرطوب استفاده میشوند.
۲-۹) ضخامت دیوارها در خانههای نواحی گرم ایران حدود یک متر است. ظرفیت ویژه گرمایی بالای خشت موجب میشود تا حرارت درون دیوار باقی بماند و این، بدان معناست که تغییرات اندک حرارتی، تأثیرگذار نیست. در طی شب، دیوارها گرمای خود را از طریق انتقال و تابش از دست میدهند و درجه حرارت آنها در طی روز پایین نگه داشته میشود و آسایش کافی را برای ساکنان فراهم میکند. بدین طریق خاک به عنوان عایق حرارتی عمل میکند و به واسطه ظرفیت بالای حرارتی، موجب استقلال درون و بیرون میشوند.
۲-۱۰) راه حل دیگری برای کاهش جذب حرارت توسط ساختمانها، به ویژه در مناطق گرم و خشک ایران، استفاده از طاقها و گنبدها بود. این فرم، نه تنها با مصالح در دسترس و دلایل سازهای منطبق است، بلکه علاوه بر دارا بودن دلایل ترموفیزیکی، برای کاهش حرارت انتقالی نیز مناسب است، زیرا اولاً شکل محدب و کروی آنها برای ساطع کردن تابش حرارتی کاملاً مناسب است و خنک شدن آن را در طزل شب آسانتر میکند. ثانیاً در طی روز و به هنگام صبح و عصر نیمی از گنبد در سایه نیمی دیگر است و این امر در کاهش درجه حرارت سقف نقش مهمی ایفا میکند. همچنین، سقف گنبدی به دلیل برآمده بودنش در معرض وزش باد قرار میگیرد و بنابراین، تابش حرارت تأثیر کمتری بر آن میگذارد.
۲-۱۱) راه حلی دیگر برای خنکسازی فضاهای داخلی، ساختن سقفهای بالاتر از حد معمول بوده است. هوای گرمتر به سمت بالا حرکت میکند و هوای تازه از بازشوها از ترازی پایینتر به سمت داخل وارد میشود و این موضوع، باعث حرکت هوا میشود.
۲-۱۲) سقفهای دوپوسته، روش دیگری از انطباق با آب و هوای گرم است. ظرفیت حرارتی هوا بسیار کم و برابر ۰.۰۱۸ BTU/F است و هوای بین دو پوسته به مانند عایق حرارتی عمل میکند و بنابراین، گرما کمتر به داخل انتقال مییابد و در تابستان، پوسته درونی خنکتر از لایه خارجی خواهد بود[۴].
۲-۱۳) انتخاب مصالح مناسب و همچنین ضخامت دیوارها در دستیابی به حداکثر عایق برای جو داخلی، همگی راه حلهای خاص مناطق آب و هوایی گرم و خشک است. مصالح اصلی خانههای سنتی، خصوصاً بادگیر آنها، از خشت با مدت ۷ تا ۹ ساعت زمان عکسالعمل است. نوسانات شدید حرارتی در این مناطق، مناسب بودن این مصالح را در خصوص آب و هوا ثابت میکند. همچنین، سازههای تاریخی و خصوصاً بادگیر، از قرارگیری خشت با ظرفیت حرارتی بالا در مجاورت هوا با ظرفیت ویژه حرارتی پایین برای دستیابی به شرایط آب و هوایی بهینه بهرهمندند[۵].
۲-۱۴) اما جالبترین المانها، از جمله بادگیرها، آنهایی هستند که صرفاً برای آسایش حرارتی محیطهای داخلی اضافه شدهاند. بادگیرها، تهویه کنندگان شگفتآوری بوده و هستند و نمونه بارزی از تطابق معماری سنتی ایرانی با شرایط سخت آب و هوایی توسط خنکسازی طبیعی به شمار میروند. ارتفاع بادگیرها در مناطق گرم و خشک، بلندتر از ارتفاع آنها در مناطق گرم و مرطوب است. زیرا در مناطق گرم و خشک بادهای خنکتر و با سرعت بالا، از ارتفاع بالاتر میوزند و برعکس، در مناطق گرم و مرطوب، باد مطلوب از پایینتر میوزد و نسیم ساحل را به درون هدایت میکند.
۳) ضوابط طراحی پایدار طبیعی در بناهای سنتی مناطق سرد با توجه به کاهش اتلاف حرارت در ساختمان
عناصر مهم شکل گرفته در ابنیه در برخورد با شرایط طبیعی بسیار شبیه به عوامل ذکر شده قبلی هستند، از جمله حیاط مرکزی، حوض و باغچه، زیرزمین، زمستان نشین، تابستان نشین و ایوان. اما اصولی که برای تطبیق با شرایط آب و هوایی این مناطق اندیشیده شدهاند، بسیار مهم است که به قرار زیر هستند:
۱) استفاده هر چه بیشتر از دیوارهای با مصالح سنگین در ضلع جنوبی؛
۲) استفاده از فرم خطی برای بناها؛
۳) استقرار ساختمانهای به هم پیوسته در بخشهای میانی شیبهای رو به جنوب؛
۴) احداث ساختمان در داخل زمین یا پوشاندن دیوارهای خارجی با خاک؛
۵) پوشاندن حاشیههای خارجی ساختمان با بوتهها و گیاهان همیشه سبز؛
۶) استفاده هر چه بیشتر از دیوارهای مشترک و ایجاد بافتی به هم پیوسته و متراکم در مجتمعها؛
۷) پیشبینی پلانهای فشرده و متراکم؛
۸) شکلگیری فرم ساختمان برای ایجاد سایه در تابستان و دریافت گرمای مناسب در زمستان؛
۹) گستردگی ساختمانها با ارتفاع کم در سطح (حداکثر دو طبقه)؛
۱۰) پیشبینی فضاهای گرمازا مثل آشپزخانه در مرکز پلان ساختنان؛
۱۱) پیشبینی فضاهای کم اهمیت مثل انبار به عنوان عایق حرارتی در جدارها یا قسمتهای سرد بنا؛
۱۲) استفاده از پاسیو به عنوان حیاط مرکزی با توجه به مسیر خورشید برای حفظ گرمای داخل بنا؛
۱۳) استفاده از عایقهای حرارتی مناسب در دیوارهای خارجی و به خصوص در بام؛
۱۴) استفاده از فضاهای زیر شیروانی به عنوان عایق حرارتی؛
۱۵) استفاده از گرمایش کفی با عبور لولههای آب گرم از کف بنا؛
۱۶) استفاده از بستر سنگی در زیر اتاقها برای ذخیره گرمای اضافی در کف و پس دادن این گرمای ذخیره شده در مواقع سرد و در شب هنگام؛
۱۷) اجتناب از پیشبینی پنجرههای بزرگ، به خصوص در نماهای شمالی؛
۱۸) استفاده از شیشههای دوجداره یا سهجداره و تزریق گاز آرگن بین جدارهها؛
۱۹) استفاده از بام سبز در بناها برای خنک کردن ساختمان در تابستان و گرم کردن در زمستان؛
۲۰) استفاده از دیوارها و کفهایی سنگین با زمان تأخیر بیش از ۸ ساعت؛
۲۱) در نظر گرفتن بام سنگین با زمان تأخیر بیش از ۸ ساعت.
۴) نتیجهگیری
با بررسی راهکارهای اندیشیده شده در معماری سنتی و بومی با هدف انطباق با محیط زیست، خصوصاً در روزگارانی که بشر ناگریز بود صرفاً از انرژیهای پاک و طبیعی استفاده کند، میتوان برای معماری امروز درس آموخت. خصوصاً که امروزه با پیشرفت تکنولوژی میتوان متدهای اتخاذ شده در قدیم را با نیازها و شرایط روز تطبیق داد و با استفاده بهینه و مؤثر از انرژیهای پاک برای حفظ محیط زیست همت گماشت.
اگر صفحه کلید (کیبورد) رایانه ی شما دچار اشکال شده و یا می خواهید
کمی تنوّع داشته باشید
از قسمت استارت وارد Run شوید و حروف OSK را تایپ کنید و OK را بزنید .
حالا شما یک صفحه کلید مجازی دارید ؛
و می توانید تنها با موس روی این صفحه کلید کار کنید .
درون شکم مورچهها و حاصلی از آنچه میخورند
دانشمندی پس از مشاهده تغییر رنگ شکم یک مورچه پس از نوشیدن از قطره ای شیر تصمیم گرفت این پدیده را با استفاده از قطرات رنگی آب قند به آزمایش گذاشته و از آن عکاسی کند. به گزارش خبرگزاری مهر، شاید مورچه ها از آنچه می خورند واقعا آگاهی نداشته باشند اما شکم شفاف آنها می تواند آنچه که خورده شده است را به خوبی آشکار کند.
عکاس علمی و دانشمند زیست شناسی به نام "محمد بابو" با توجه به این پدیده از مورچه ها در حالی که مشغول نوشیدن قطراتی رنگی از آب قند بودند، عکاسی کرده است. وی با چکاندن قطراتی از آب قند در رنگهای مختلف به مورچه ها اجازه داد تا از این قطرات تغذیه کنند.
به گفته وی برخی از مورچه ها با نوشیدن از رنگهای مختلف رنگهای ترکیبی جدیدی را در شکم خود به وجود می آوردند. وی پس از اینکه مشاهده کرد شکم یک مورچه پس از نوشیدن از یک قطره شیر به رنگ سفید تغییر کرد متوجه این پدیده طبیعی شد و تصمیم گرفت آن را به تصویر بکشاند.
بابو برای اینکه بتواند از قطره ها عکاسی کند آنها را بر روی سطحی پارافینی چکاند تا شکل اصلی قطرات حفظ شود. این قطرات ترکیبی از آب و قند، رنگهای خوراکی آبی، سبز، زرد و قرمز بودند. صف مرتب مورچه های رنگارنگ به دور قطرات آب قند رنگی و اشتیاق به رنگهای سبز و زرد در این تصویر به خوبی قابل مشاهده است.
To give a shine to hair
برای درخشندگی مو
Add one teaspoon of vinegar to hair, then wash hair
یک قاشق سرکه به موهای خود زده، سپس آب بکشید.
To get pure and clean ice
برای به دست آوردن یخ پاک و تمیز
Boil water first before freezing
آب را اول بجوشانید.
To make the mirror shine
برای درخشندگی آینه
Clean with spirits
آن را با اسپرایت پاک کنید.
To remove chewing gum from clothes
برای پاک کردن آدامس از روی لباس
Keep the cloth in the freezer for an hour
لباس را به مدت 1 ساعت در فریزر قرار دهید.
For polished to make white clothes
برای جلا بخشیدن به لباس های سفید
Soak white clothes in hot water with a slice of lemon for 10 minutes
لباس را همراه با یک تکه لیمو به مدت 10 دقیقه در آب داغ خیس کنید.
To avoid tears while cutting onions
برای جلوگیری از ریزش اشک هنگام پوست کندن پیاز
Chew gum
آدامس بجوید.
To boil potatoes quickly
برای جوشاندن سریع سیب زمینی
Skin one potato from one side only before boiling
پیش از جوشاندن سیب زمینی را فقط از یک جهت پوست بگیرید.
To boil eggs quickly
برای جوشاندن سریع تخم مرغ
Add salt to the water and boil
به آب آن نمک اضافه کنید.
To check freshness of fish
برای امتحان تازه بودن ماهی
Put it in a bowl of cold water. If the fish floats, its fresh
آن را در یک کاسه آب سرد بگذارید. در صورتی که ماهی شناور شود تازه است.
To check freshness of eggs
برای امتحان تازگی تخم مرغ
Put the egg in water. If it becomes horizontal, its fresh. If it becomes slanting, its 3-4 days old. If it becomes vertical, its 10 days old. If it floats, its stale
آن را در آب بگذارید اگر به صورت افقی قرار گرفت تازه است. اگر به صورت کج قرار گرفت 3-4 روزه است. اگر عمودی قرار گرفت 10 روزه است. اگر شناور شد کهنه است.
To remove ink from clothes
برای پاک کردن اثر جوهر از روی لباس
Put toothpaste on the ink spots generously and let it dry completely, then wash
خمیر دندان را روی لکه جوهر قرار دهید و بگذارید خشک شود سپس بشویید.
Ants to escape
برای فرار مورچه ها
Keep the skin of cucumbers near the place or ant hole
پوست خیار را نزدیک سوراخ مورچهها قرار دهید.
فشار
فشار
مقدار نیرویی است که به طور عمود بر واحد سطح وارد می شود.
عوامل موثر بر فشار:
1) مقدار نیرو:
فشار با نیروی وارده بر سطح رابطه مستقیم دارد یعنی هر چه نیرو بیش تر باشد فشار بیش تر است.
یکای اندازه گیری نیرو، نیوتن (N) بوده و با حرف F نمایش داده می شود.
2) مساحت سطح:
مقدار فشار با مساحت سطح رابطه عکس دارد یعنی هر چه سطح بزرگتر باشد، مقدار فشار کم تر است و بر عکس. یکای اندازه گیری مساحت، سانتی متر مربع (cm2) یا متر مربع (m2) است و با حرف A نمایش داده می شود.
برای محاسبه فشار از فرمول زیر استفاده می شود:
فشار مایعات:
مایع موجود در یک ظرف نیز به خاطر وزن خود بر بدنه ی ظرف فشار وارد می آورد.
فشار مایعات به عوامل زیر بستگی دارد:
1- چگالی (جرم حجمی):
فشار با چگالی مایع رابطه ی مستقیم دارد، یعنی هر چه چگالی مایع بیش تر باشد فشار آن نیز بیش تر است. جرم واحد حجم از هر جسم را چگالی آن می نامند.
2- شتاب جاذبه (g):
فشار درون مایع با نیروی جاذبه ای که در آن قسمت بر مایع وارد می شود رابطه ی مستقیم دارد.
3- عمق یا ارتفاع مایع (h):
هر چه عمق یا ارتفاع مایع بیشتر باشد فشار آن نیز بیش تر است.
رابطه ی فشار در درون مایعات به صورت زیر محاسبه می شود.
ارتفاع×شتاب جاذبه×چگالی=فشار در درون مایعات
P=h.g.p
توجه: اگر در بالای مایع هوا وجود داشته باشد، به سطح آزاد مایع نیرو وارد می کند در نتیجه فشار حاصل از آن، که همان فشار هوا است، را نیز باید در رابطه بالا منظور کنیم این فشار را فشار کل یا فشار مطلق در عمق h از سطح مایع می گویند.
P=pgh+p0
نکته1: مقدار فشار آب در هر لوله، فقط به ارتفاع آب بستگی دارد و به مقدار کلی آب در لوله و سطح قاعده ی آن بستگی ندارد.
در این شکل اگر چه شکل لوله ها با یکدیگر متفاوت است ولی فشار در ته همه لوله ها یکسان است. اگر فشار آب در یک لوله با لوله های دیگر متفاوت بود، آب در لوله ها به حرکت در می آمد تا فشار در همه جا مساوی شود.
نکته2: به مایع و گازها که روان هستند شاره می گویند. شاره ها در همه جهت ها به طور یکسان فشار وارد می آورند.
شناگران و غواصان وقتی در آب فرو می روند فشار آب را نه تنها بر پشت بلکه بر سینه خود نیز احساس می کنند.
نکته3: فشاری که از طرف شاره (مایع و گاز) وارد می شود عمود بر سطح آن است.
نکته4: وقتی نیرویی از خارج بر شاره وارد می شود، فشار اضافی در داخل آن ایجاد شده و فشار در تمام جهات به تمام قسمت های مایع و دیواره ظرف منتقل می شود.
اصل پاسکال:
فشار وارد بر مایع محصور بدون کاهش به تمام قسمت های مایع و دیواره های ظرف منتقل می شود.
از کاربردهای مهم اصل پاسکال، بالابر هیدرولیکی، ترمزهای روغنی، منگنه آبی و ... است.
در شکل مقابل با وارد کردن نیروی F به قسمتی از مایع در ظرف محصور، نیروی F به شاخه های اطراف ظرف منتقل شده و مایع در آن ها بالا می برد.
توجه: مایعات به آسانی متراکم نمی شوند یعنی حجم آن ها را نمی توان کم کرد به همین دلیل فشار را منتقل می کنند.
فشار هوا
می دانید اطراف زمین را اقیانوسی از هوا گرفته است که اتمسفر یا جو نامیده می شود، این توده عظیم هوا به علت وزنی که دارد بر سطح زمین و هر چه روی آن است فشار وارد می کند.
ما فشار هوا را احساس نمی کنیم، زیرا این فشار در همه جهت ها بر درون و بیرون بدن ما وارد می شود.
الف) فشار هوای درون و بیرون این قوطی حلبی برابر است.
ب ) قوطی پس از تخلیه هوای درون آن.
اگر فشار هوا از سطح بدن برداشته شود، فشار خون در رگها ممکن است رگ و پوست را پاره کند، به همین دلیل در خارج از جو فضانوردان ناگزیرند لباس های ویژه ای بپوشند که درون فضاهای بسته آن فشار ساختگی وجود داشته باشد.
توجه: هر چه از سطح زمین به طرف بالا می رویم، فشار هوا کمتر می شود، فشار هوا تقریبا به ازای هر 10 متر یک میلی متر جیوه کاهش می یابد.
فشار گازها
وقتی در یک محیط بسته، مقداری گاز وارد کنیم، مولکول های گاز که پیوسته در حال حرکت و جنبش هستند دائما به دیواره های ظرف برخورد می کند، برخورد هر مولکول با دیواره ی ظرف، نیرویی بر دیواره وارد می کند، به عبارت دیگر، می توان گفت که عامل ایجاد فشار یک گاز بر دیواره های ظرف آن، ضربه های متوالی مولکول های گاز به دیواره است.
فشار گازها در یک محیط بسته به عوامل زیر بستگی دارد:
1) تعداد مولکولهای گاز درون ظرف:
هر چه مقدار گازی که به یک ظرف در بسته وارد می کنیم بیش تر باشد، فشار گاز درون آن ظرف بیش تر می شود، زیرا با افزایش تعداد مولکول ها، تعداد برخورد آن ها با دیواره ی ظرف افزایش
می یابد.
2) جنبش و حرکت مولکول های گاز:
هر چه دمای گاز بیش تر باشد، انرژی جنبشی مولکول های گاز بیش تر شده و فشار آن افزایش پیدا می کند.
تعویض رنگ پس زمینه وبلاگ
به در خواست ترلان
ابتدا از قسمت قالب ، ویرایش قالب را انتخاب کنید .
سپس به قسمت انتخاب شده رفته و کد رنگ مورد نظر خود را وارد نمایید .
مثلا کد رنگ قرمز ( FA0505 ) است .
این کد ها را می توانید از نرم افزار های مختلف استخراج کنید
من از فتو شاپ استفاده می کنم .
اکنون برای تغییر رنگ ÷س زمینه قسمت اصلی به قسمت انتخاب شده رفته و کد رنگ
دلخواه خود را انتخاب کنید
مثلا کد رنگ صورتی ( F8B5B5 ) است
و در انتها کلید ثبت را زده و وبلگ خود را مشاهده نمایید .
اجسام کجا سنگین تر هستند
دید کلی
بر طبق قانون گرانش نیوتن همه اجسام یکدیگر را جذب میکنند. یک سنگ کوچک روز زمین یک سیاره دور دست را جذب میکند ما برای این روی زمین ایستادهایم که ما زمین را و همینطور زمین ما را جذب میکند. وقتی از سطح زمین دور میشویم نیروی جاذبه کاهش مییابد؟ آیا اگر به اعماق زمین برویم، نیروی جاذبه افزایش مییابد؟
قانون جاذبه جهانی نیوتن
قانون جاذبه جهانی نیوتن را میتوان اینگونه بیان کرد: "هر ذرهایی در جهان ، هر ذره دیگر را با نیرویی که با حاصلضرب جرمهای آنها بطور مستقیم ، و با مربع فاصله مابین آنها بطور معکوس متناسب است؟ جذب میکند. جهت این نیرو در امتداد خط واصل ذرات است."
بنابراین اندازه نیروی جاذبه اعمالی F بر روی دو ذره به جرمهای m1 و m2 ، که در فاصله r از یکدیگر قرار دارند، برابر است با: F=(Gm1m2)/r2 که در این جا G ثابت جاذبه ، (یک ثابت جهانی) است که برای هر زوجی از ذرات ، یک مقدار میباشد. توجه کنید که G را با g اشتباه نکنید. g ، شتاب یک جسم سقوط کننده تحت جاذبه زمین است ولی G یک مقدار ثابت جهانی است.
مفهوم فاصله در قانون جاذبه نیوتن
میگوییم همه اجسام یکدیگر را جذب میکنند. شتاب ماه در جهت زمین را ، میتوانیم از دوره تناوب حرکت انتقالیش ، و شعاع مدار آن حساب کنیم که مقدار آن برابر با 0.0027 متر بر مجذور ثانیه (m/S2) میباشد. این مقدار 3600 بار کوچکتر از g شتاب سقوط آزاد بر روی سطح زمین است. نیوتن با فرض این که شتاب سقوط یک جسم با مربع معکوس فاصله آن از زمین متناسب است. به تلاش برای یافتن علت این اختلاف پرداخت.
سوالی که بلافاصله مطرح میشود، درباره معنای "فاصله از زمین" است. نیوتن در نهایت فرض کرد که جرم زمین میتواند به نحوی رفتار کند که گویی کل جرم آن در مرکزش متمرکز شده است. برای مثال در مقایسه با خورشید ، زمین را میتوان به صورت یک ذره در نظر گرفت. به هر حال واضح نیست که آیا ما میتوانیم با زمین به صورت یک ذره ، شبیه به یک سیب که تنها در چند متری بالای زمین قرار گرفته است، رفتار کنیم یا خیر. اگر این فرض را قبول کنیم، یک جسم که در نزدیکی سطح زمین سقوط میکند، به اندازه شعاع کره زمین (6400km) ، از مرکز موثر جاذبه زمین فاصله دارد. ماه در حدود 380000km از زمین فاصله دارد. نسبت مربع معکوس این فاصله برابر با 2(380000/6400)=3600/1 میباشد، که با نسبت شتاب ماه به شتاب سیب در توافق است. به قول نیوتن "تقریبا پاسخ زیبایی" پیدا شد.
پس زمین را میتوان یک ذره، تصور کرد.
- وزن اجسام بالاتر از سطح زمین:
بنابراین قانون جاذبه نیوتن، هر چه از سطح زمین بالاتر برویم، نیروی جاذبه زمین کمتر میشود. اگر وزنه یک کیلوگرمی را با ارتفاع 6400 کیلومتر از سطح زمین بالا ببریم، یعنی وزنه را به اندازه دو برابر شعاع کره زمین، از مرکز زمین، دور کنیم، نیروی جاذبه به اندازه 2 2 یعنی چهار بار کوچکتر خواهد شد. همانطور که گفتیم میتوان کره زمین را به صورت یک ذره با جرم کل زمین در نظر گرفت) و وزنه یک کلوگرمی با ترازوی فنری به جای وزن معادل 1000 گرم، فقط وزن معادل 250 گرم را خواهد داشت (توجه کنید که اساس ترازوی فنری، تغییر طول فنر با وزن جسم است که با تغییر شتاب جاذبه، تغییر میکند) هر چه فاصله را زیادتر کنیم، وزن به نسبت مجذور فاصله کمتر خواهد شد.
وزن اجسام در اعماق زمین
طبیعتا چنین فکری پیدا میشود که اگر با وزنه به اعماق زمین فرو برویم، یعنی جسم را به مرکز زمین نزدیک کنیم، باید مشاهده کنیم که نیروی جاذبه افزایش مییابد، یعنی وزنه در اعماق زمین باید سنگینتر باشد. این تصورات نادرست است. با فرو رفتن به اعماق زمین ، وزن اجسام افزایش نمییابد، بلکه برعکس ، کم میشود. علت این امر این است که در این صورت قسمتهای جذب کننده زمین ، در یک طرف قرار ندارند بلکه در چند طرف آن قرار دارند.
جسمی که در عمق زمین قرار دارد، بوسیله قسمتهایی از زمین که در زیر آن واقع است، به پایین جذب میشود و در عین حال بوسیله قسمتهایی که در بالای آن واقع است، به بالا جذب میشود. میتوان ثابت کرد که در نتیجه نهایی فقط نیروی جاذبه کرهای شعاع از مرکز زمین تا محل قرار داشتن جسم ، روی جسم اثر میکند.
بنابراین هر چه جسم به اعماق زمین فرو رود، وزن آن به سرعت تقلیل مییابد. وقتی جسم به مرکز زمین برسد، به کلی وزن خود را از دست میدهد و بیوزن میشود، زیرا قسمتهایی که جسم را احاطه کرده اند، آن را با نیرویی یکسان ، به همه طرف جذب میکنند.
پس
وزن جسم روی سطح زمین ، از هر جای دیگری بیشتر است، با دور شدن جسم از سطح زمین ، به بالا یا به اعماق زمین ، وزن آن کاهش مییابد.
با استفاده از تصاویر ماهواره به سراسر کره زمین سفر کنید
کافی است روی تصویر کلیک کنید