آتشفشان

آ تشفشان    

تعاریف

آتشفشان (Volcano)

عبارت از دستگاه و یا ساختمان زمین شناسی است که از طریق آن مواد مذاب و گازی و در مواردی همراه با قطعات جامد از اعماق به سطح زمین راه یافته و تجمع این مواد در محل خروج تشکیل بر جستگیها‌‌یی بنام آتشفشان می نماید.

ماگما (Magma)

ماگما

 به مواد مذاب اساساً سیلکاته ماگما گفته می شود. ماگما علاوه بر فاز مایع معمولاً حاوی مواد فرار (فاز گازی ) و یا جامد ( بلورها و قطعات ) ممکن است باشد

گدازه (Lava)

 ماگما و یا ماده مذاب خارج شده از آتشفشان را گویند.

جریان گدازه ای (Lava flow)

جریان گدازه ای

 به مواد گدازه ای روان شده در سطح زمین که گاه بصورت نهر و یا رودخانه ای از مواد مذاب جلوه می نماید , گفته می شود

حجره ویا اتاقک ماگمایی (Magma chamber)

اتاقک ماگمایی

به محل تجمع ماده مذاب و یا ماگما در اعماق زمین حجره ماگمایی اطلاق می شود.گاه این مجرای آتشفشانی حا لت استوانه ای داشته که در صورت پر شدن از ماده مذاب و انجماد ایجاد ستون منجمد آتشفشانی  

  (Volcanic necks) می نمایند.

ابرخاکستر(Ash Cloud)

 ابرخاکستر، ابری از جنس خاکستر است که بعد از چند فوران آتشفشانی  در هوا تشکیل می شود.

دودکش(plug)

دودکش(plug)

دودکش ، راهی است که ماگمای یک آتشفشان از درون آن عبور می‌کند. دودکشهای آتشفشانی گاه عبارت از شکستگی و یا محل بر خورد شکستگیها می باشند. اگر در حالت اول شکستگی از ماگما پر شود, پس از انجماد تشکیل یک توده سنگ آذرین صفحه مانند میدهد که طبقات را قطع نموده اند و بدان دایک Dike)) گفته می شود. در مواردی نیز ماده مذاب از طریق شکستگی ها بالا آمده و بموازات چینه بندی سنگها جایگزین می شود. به این گونه سنگهای آذرین صفحه ای که در بین لایه ها و به موازات آن ها تشکیل شده اند, سیل (Sill) اطلاق میگردد. چنانچه ضمن جایگزینی ماده مذاب در بین چینه بندی بخش مرکزی دارای تمرکز بیشتری از مواد مذاب نسبت به طرفین بوده و تحدب بطرف بالا باشد در یان حالت به توده سنگهای آذرین حاصل لاکولیت  (Laccolith) گفته می شود.

 پوسته (Crust)

پوسته، خارجی‌ترین لایة سنگی زمین است.

حجرة ماگمایی(Magma Chamber)

اتاقک ماگمایی

 حجرة ماگمایی حاوی ماگمای عمیق و درون پوستة زمین است.

دهانه آتشفشان (Volcanic crater)

دهانه آتشفشان

به محل خروج مواد آتشفشانی در سطح زمین دانه یا (Crater) گفته  

می شود که معمولاً بشکل قیف مانند در انتهای دودکش آتشفشانی ملاحظه میگردد

مخروط آتشفشانی(Volcanic cone)

به برجستگی و یا کوه مخروطی تشکیل که بر اثر انتشار و تجمع مواد آذر آواری ( پیروکلاستیک ) و یاگدازه ای ( ویا هر دو ) در اطراف دهانه تشکیل میگردد مخروط آتشفشانی گفته می شود. مواد آذر آواری یا پیروکلاسلتیک به مواد آتشفشانی پرتاب شده در اثر فوران آتشفشانی ( لخته های مایع  نیمه مایع یا خمیری و یا جامد ) اطلاق میگردد . این مواد ممکن است منحصراً از مواد آذر آواری تشکیل شده باشد که در این صورت بدان مخروط تفرایی (Tephra cone)و یا اساسا ً از مواد گدازه ای تشکیل یافته باشد که بدان (Lava cone) و یا بالاخره تناوبی از مواد گدازه ای و آذر آواری ممکن است باشد که به اینگونه آتشفشان ها که معمولاً حالت لایه بندی نیز دارند استراتوولکان (Stratovolcan)گفته شده و مخروط آتشفشانی آنها از نوع مختلط یعنی (Composite cone) می باشد.

آتشفشانها پدیده های جهانی هستند و در سایر کرات منظومه شمسی به ویژه سیارات مشابه زمین یک پدیده عادی محسوب می شود و آتشفشان بی شک در کیهان نیز رخ می دهد.همچنین پوشش سطحی ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و بارزترین ارتفاعات مریخ توسط آتش فشانها ساخته شده است. فوران های فومرولی در برخی کرات مانند قمر آیو در سیاره مشتری یک پدیده عادی می باشد. زبانه های آتش و لکه های خورشیدی را جدا از ماهیتشان، می توان نوعی فوران آتش فشانی در خورشید تلقی نمود. علم آتشفشان شناسی به مباحث نحوه تشکیل و تحول ماگما، چگونگی جابجایی و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نیز تحولات آنها در اتاقک های ماگمایی، چگونگی فعالیت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشانی در سطح زمین، چگونگی تحول مواد آتشفشانی و ... اشاره می کند. علم آتشفشان شناسی از برخی علوم زمین چون پترولوژی ، تکتونیک جهانی، ژئوشیمی، چینه شناسی ، رسوب شناسی ، ژئوفیزیک ، کیهان شناسی و برخی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک ، آمار و ریاضی کمک می گیرند.

برای دریافت فایل روی کلمه ی آتشفشان کلیک کنید