قابل توجه ساکنین مشهد

 

سالک؛ شایع ترین بیما ری قابل انتقال از حیوان به انسان 

 

شایع ترین بیماری قابل انتقال از حیوان به انسان در ایران «سالک» است. رئیس اداره بیماری های مشترک انسان و حیوان وزارت بهداشت از ابتلای ۲۳ هزار ایرانی به بیماری سالک در سال گذشته خبر داد و گفت: استان های خراسان رضوی، اصفهان، خوزستان، فارس و کرمان بیشترین آمار آلودگی به سالک را دارند و به غیر از استان های مازندران، گیلان و استان های شمال غربی کشور تقریبا انتقال محلی بیماری سالک در تمام استان های کشور انجام می گیرد.

دکتر محمدرضا شیرزادی با اشاره به چرایی شیوع سالک در برخی شهرها به ایسنا می گوید: در شهرهایی مثل مشهد سبزوار، نیشابور، تهران، قم، اصفهان، بم، کرمان، شیراز یزد و به ویژه حاشیه این شهرها که پشه خاکی زیاد است و وضعیت جمع آوری زباله ها و نخاله ها مناسب نیست، انتقال بیماری سالک بیشتر است.
وی با بیان این که اگرچه تحقیقات زیادی برای تهیه واکسن سالک انجام گرفته اما موفقیتی در کنترل بیماری با واکسن حاصل نشده است، ادامه داد: در کانون های آلوده این بیماری مراکز درمان استاندارد سالک وجود دارد و داروهای رایگان در اختیار بیماران قرار می گیرد. دستگاه کرایو (یخ زدن محل زخم سالک) که به عنوان درمان استاندارد در دنیا شناخته شده، در ایران به کار گرفته شده است و بیماران به طور رایگان تحت درمان قرار می گیرند. رئیس اداره بیماری های مشترک بین انسان و حیوان وزارت بهداشت هزینه درمان هر بیمار مبتلا به سالک را حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان اعلام کرد و گفت: در درمان سالک ۲ نوع روش موضعی و سیستمیک به کار گرفته می شود.وی تاکید کرد اگر فردی سابقه مسافرت به مناطق روستایی داشته باشد و ضایعه جلدی بیش از ۲ هفته در بدن وی باقی بماند، به عنوان فرد مشکوک به سالک قلمداد می شود.با توجه به اهمیت بیماری و لزوم اطلاع رسانی درباره آن با «دکتر محمد صفا» دام پزشک و متخصص بیماری های مشترک بین انسان و حیوان گفت وگو کردیم. وی در تعریف این بیماری می گوید: سالک یک بیماری عفونی انگلی است که عامل آن یک تک یاخته به نام «لیشمانیا»ست و به همین علت آن را «لیشمانیازیس» نیز می گویند. این بیماری از طریق نیش پشه خاکی به انسان منتقل می شود. از آن جا که موش های صحرایی در همه نقاط کشور وجود دارند، وجود پشه خاکی در لانه های موش صحرایی، محل تجمع زباله ها، نخاله های ساختمانی و لابه لای تخته سنگ ها باعث انتقال این بیماری به انسان می شود. در ایران ۲ نوع شهری و روستایی آن وجود دارد. مخزن بیماری سالک نوع شهری، مبتلایان به آن و در روستاها مخزن بیماری موش های صحرایی هستند. به طور تصادفی ممکن است سگ ها به عنوان مخزن نوع شهری سالک تلقی شوند.شیوع سالک رابطه مستقیمی با بافت های فرسوده شهری و نخاله های ساختمانی دارد زیرا این اماکن زمینه پیشرفت بیماری را فراهم می کنند به عنوان مثال سالک در شاندیز و بافت اطراف حرم مطهر بیشتر از سایر مناطق گزارش می شود.وی ادامه می دهد: سالک در واقع بیماری است که در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد و گفته می شود حدود ۱۲ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. در ایران بیماری تقریبا بومی شده است اما میزان بروز آن متفاوت است.دکتر صفا می گوید: در اصفهان نوع روستایی آن طبق گزارش های منتشره بیشتر مشاهده شده و نوع شهری آن بیشتر در مشهد و بم ثبت شده است.

بیماری از طریق پشه خاکی منتقل می شود و در واقع انگل وارد معده پشه خاکی می شود و پس از رشد و تکثیر توسط گزش پشه به انسان منتقل می شود. در نوع روستایی دوره کمون بیماری حدود ۴ هفته و دوره کمون نوع شهری تا ۸ ماه گزارش شده است. بیماری پس از گزش حشره با خارش شروع می شود و پس از چند هفته زخم ایجاد شده و بزرگ تر می شود و دلمه می بندد. دوره درمان طولانی است و یک سال طول می کشد تا زخم ایجاد شده بر اثر سالک بهبود پیدا کند و به همین علت به «سالک» معروف شده است. محل سالک معمولا هرجا که باشد باقی می ماند و ظاهر خوشایندی ندارد.مبتلایان می توانند به مراکز درمانی و بهداشتی مراجعه کنند و درمان های مربوطه را دریافت کنند و مراجعه نکردن برای درمان، باعث طولانی شدن دوره درمان و لک عمیق برجامانده از زخم روی بدن می شود.
دکتر صفا مبارزه با سالک را وظیفه نهادها و سازمان های متفاوت شهری عنوان و تاکید می کند کنترل سالک در حوزه وظایف مراکز بهداشت، شهرداری ها، محیط زیست، ارگان های مسئول معدوم کردن سگ های ولگرد و دام پزشکی به طور غیرمستقیم است و تمامی این ادارات باید هر یک در حوزه اختیارات خود برای مبارزه با سالک گام بردارند. اولین قدم برای مبارزه با سالک از بین بردن ناقل است بنابراین محل جمع شدن پشه های ناقل باید از بین برود و سایر مخازن بیماری کنترل شود. در نوع شهری، انسان مخزن بیماری است و فرد مبتلا شده، باید تحت کنترل و مراقبت باشد و در تماس با افراد دیگر نباشد. پاکسازی و به سازی محیط زیست باعث از بین رفتن مخزن پشه ناقل بیماری می شود و شهرداری موظف است با آلودگی در نخاله های ساختمانی و فاضلاب های شهری برای جلوگیری از شیوع بیماری مبارزه کند. در مناطق آلوده که در مجاورت نخاله های ساختمانی یا آب های آلوده است، مردم باید با نصب درهای دوجداره یا توری از ورود پشه به محل سکونت خود جلوگیری و سعی کنند تا حد امکان نکات بهداشتی را رعایت کنند.

شدت بیماری در سنین متفاوت و در ۲ جنس تفاوت چندانی ندارد اما در کودکان ممکن است شدت بیشتری داشته باشد. زخم سالک دردناک و گاهی بدون درد است اما بیشتر خارش شدید آن است که فرد مبتلا را آزار می دهد و با درمان های موجود می توان از شدت آن کاست. زخم سالک یک زخم جلدی است و نمی تواند مفاصل را درگیر کند. مبتلایان هوشیار باشند که هر قدر زودتر مراجعه کنند و بیماری زودتر تشخیص داده شود و درمان آغاز شود احتمال باقی ماندن لک روی پوست کمتر است اما عموما کسانی که پس از بروز زخم مراجعه نمی کنند و می گذارند زخم به خودی خود بهبود پیدا کند، دچار زخم های عمیق تری می شوند. پشه در ابتدا فقط باعث ایجاد یک جوش قرمز می شود که دردناک نیست. پس از چند هفته فرد دچار خارش می شود و همان نقطه قرمز تبدیل به زخمی می شود که بزرگ و بزرگ تر می شود و در همین مرحله است که فرد حتما باید به مراکز بهداشتی مراجعه کند. خود زخم حداکثر پس از یک سال خود به خود بهبود پیدا می کند اما مراجعه به پزشک می تواند دوره درمان را کوتاه تر و اثر زخم را روی پوست کمتر کند.